ទស្សនៈព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក

Episodios disponibles

de

មន្ទិលសង្ស័យជុំវិញខ្លឹមសារនៃជំនួបត្រាំ-ពូទីនកំពុងតែធ្វើឲ្យអ្នកបកប្រែក្លាយជាចំណុចចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំង

តំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងជាច្រើនរូប នាំគ្នាជះសំដីទាំងឆេះដុំ ទៅលើលោកប្រធានាធិបតីដូណាល់ ត្រាំ ដែលខំលាក់បំបាំង ខ្លឹមសារនៃ ការសន្ទនារបស់គាត់ ជាមួយ សមភាគីរុស្ស៊ី។ បញ្ហាចម្រូងចម្រាសនេះធ្វើឲ្យសមាជិកសភាទាមទារឲ្យអ្នកបកប្រែរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំចេញមកឆ្លើយបំភ្លឺ។ ពួកអ្នកបកប្រែ ក្នុងអង្គសវនាការនៃតុលាការ ឬក្នុងជំនួបកំពូល សុទ្ធតែគោរពតាម ក្រមអភិសមាចារ ដែលតម្រូវឲ្យគេ កុំទម្លាយឲ្យបែកការណ៍ឡើយ រឿងស្ងាត់កំបាំង ដែលគេបានឮនិងបានបកប្រែ។ លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានចិញ្ចឹមទុកក្តីមន្ទិល ចំពោះទំនាក់ទំនងគាត់ជាមួយ ប្រទេសរុស្ស៊ី កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំទៅមិញ ដោយផ្តាច់ខ្លួនចេញពីពួកអ្នកការទូតអាមេរិកាំង និងទីប្រឹក្សាសំខាន់ៗរបស់គាត់ ទៅជជែកមួយទល់នឹងមួយ ដល់ទៅ២ ម៉ោង ជាមួយ លោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន ក្នុងជំនួបទ្វេភាគីជាផ្លូវការជាលើកដំបូង។ អ្នកដែលមានវត្តមានក្នុងកិច្ចសន្ទនា នៅក្រុង Helsinki នោះ គឺ លោកស្រី Marina Gross ជាអ្នកបកប្រែភាសារុស្ស៊ី ដែលធ្វើការនៅក្នុងក្រសួងការបរទេសអាមេរិក។ កាលពីឆ្នាំទៅមិញ ពួកអ្នកតំណាងរាស្ត្រខាងបក្សប្រជាធិបតេយ្យ នៃសភាតំណាងអាមេរិកាំង បានព្យាយាមកោះហៅលោកស្រី Marina Gross ទៅបង្ហាញសក្ខីកម្ម ប៉ុន្តែមិនសម្រេចដូចចិត្ត។ សមាជិកសភាបានលើកឡើងថា មូលហេតុ ដែលជម្រុញគេ ឲ្យចាត់វិធានការវិសាមញ្ញនេះ គឺមកពីអាកប្បកិរិយាមិនប្រក្រតី របស់ លោក ដូណាល់ ត្រាំ។ កាសែត Washington Post លេខថ្ងៃសៅរ៏ ១២ មករា កន្លងទៅ បានចោទជាថ្មីក្តីសង្ស័យ ទាក់ទងនឹង ចំណងលោក ត្រាំ ជាមួយ ប្រទេសរុស្ស៊ី ទាំងអះអាងថា ក្រោយពីការជួបសន្ទនា ជាមួយលោក ពូទីន នៅ ក្រុងអាល្លឺម៉ង់ Hambourg ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ លោក ត្រាំ បាន ដណ្តើមយកពីអ្នកបកប្រែរបស់គាត់ គឺ ក្រដាសកត់ត្រាខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្ទនានោះ ហើយសុំអ្នកបកប្រែនោះ កុំឲ្យប្រាប់ទៅសមាជិកឯទៀតនៃរដ្ឋបាលគាត់ អំពី ខ្លឹមសារនៃការសន្ទនា។ “តាមពិត នេះ ជាករណីមិនធ្លាប់មានសោះឡើយ ដែលឥឡូវយើងត្រូវចេញមកបង្ហាញខ្លួនយ៉ាងនេះ - លោក Uros Peterc ប្រធានសមាគមអន្តរជាតិនៃអ្នកបកប្រែសន្និសីទ ដែលមានទីស្នាក់ការនៅក្រុង ហ្ស៊ឺណែវ បញ្ចេញយោបល់។ លោក Peterc ដែលចាត់ទុករបរខ្លួន ជារបរទី២ចំណាស់វ័យជាងគេក្នុងលោក បញ្ជាក់ថា ការរក្សាក្នុងភាពសម្ងាត់ ខ្លឹមសារកិច្ចសន្ទនា គឺជាគោលការណ៍មួយជាគ្រឹះ សម្រាប់អ្នកបកប្រែ។ “មិនខុសគ្នាឡើយ ពីពេលជួបគ្រូពេទ្យតាមផ្លូវ ហើយគាត់សួរយើង៖ ម៉េចទៅ ជម្អឺមហារីករបស់អ្នក”? - មតិ នេះ លើកឡើង ដោយសមាជិកម្នាក់ក្នុងក្រុមអ្នកបកប្រែ នៃជំនួបកំពូល នៅប្រទេស Slovenie ឆ្នាំ ២០០១ រវាង លោក ពូទីន និង លោក George W.Bush។ លោក ដូណាល់ ត្រាំវិញបានថ្លែងការពារខ្លួន កាលពីថ្ងៃចន្ទ ១៤ មករាថា “ខ្ញុំមិនដែលធ្វើការឲ្យប្រទេសរុស្ស៊ីសោះឡើយ”។ លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក យល់ដឹងក្នុងចិត្តថា គាត់ជាប់ក្នុងអន្ទាក់នៃការស៊ើបអង្កេតធ្វើដោយ រដ្ឋអាជ្ញាពិសេស Robert Mueller- ការអង្កេតដែលគាត់មិនអាចផ្តាច់ឲ្យឈប់ឡើយ ទោះបីគាត់ដាក់សម្ពាធជាប់ជានិច្ចក្តី។ លោកត្រាំ តែងសំអាងលើលេសថា គោលដៅតែមួយគត់របស់គាត់គឺ កសាង ទំនាក់ទំនងឲ្យបានល្អ ជាមួយលោកពូទីន។ ប៉ុន្តែ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំងមុនៗ មិនដែលជួបតទល់តែម្នាក់ឯង មួយទល់នឹងមួយ ជាមួយមេដឹកនាំបរទេសនោះទេ ជាពិសេស មេដឹកនាំដែលអាមេរិកត្រូវចាត់ទុកជាសត្រូវ។ “គឺទីប្រឹក្សា ហើយតាមធម្មតា ជាតំណាងជាន់ខ្ពស់នៃ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ និង ក្នុងករណីខ្លះ គឺ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ឬ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ ជាអ្នកកត់ត្រាខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្ទនា” - ការនេះលំអិតឲ្យដឹង ដោយ លោក Michael Glennon បណ្ឌិតសាស្ត្រចារ្យខាងច្បាប់អន្តរជាតិនៃ សាកលវិទ្យាល័យ Tufts University ។ មជ្ឈដ្ឋានឈ្លបយកការណ៍ ជាញឹកញយ តែងចង់ដឹងអំពី ឧបាយយ៉ាងប្រសប់ នៃ ឃ្លាប្រយោគ បន្លឺឡើង ដោយ ប្រមុខរដ្ឋម្ខាងទៀត។ លោក Michael Glennon បានលើកឡើងទៀតថា ចម្លែកណាស់ សម្រាប់ប្រធានាធិបតី ដែលមិនអនុញ្ញាតឲ្យសមាជិកណាផ្សេងនៃ រដ្ឋបាលខ្លួន ដឹងអំពីអ្វីៗ ដែលគាត់បាននិយាយជាសាច់ការណ៍។ ការកត់សំដីសន្ទនាឲ្យបានក្បោះក្បាយ ដោយ អ្នកបកប្រែ ជា ករណីរឹតតែកម្រ។ តាមលោកស្រី Laura Burian នាយិកាសាលាបកប្រែ និង បង្រៀនភាសា នៃ វិជ្ជាស្ថានស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិ ក្រុង Middlebury សហរដ្ឋអាមេរិក “ពួកអ្នកបកប្រែរៀនទម្លាប់សតិខ្លួន ឲ្យបកប្រែរយៈពេលខ្លីៗ ដើម្បីហ្វឹកហាត់ បកប្រែ គំនិតរបស់គូសន្ទនា ឲ្យបានរួច តែប៉ុន្មានវិនាទី ឬ ប៉ុន្មានាទី”។ លោកស្រីបានលើកឡើងទៀតថា “ពេលដែលគេខ្វៀកលើក្រដាសប៉ុន្មានពាក្យ គឺ វាគ្រាន់តែជា តួលេខ ឬ ជាឈ្មោះដែលគេត្រូវការកត់ត្រាទុកឲ្យត្រូវនឹងន័យពេញដូចដើមវិញ ហើយវា មិនអាចឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញពីរាល់អ្វីៗ ដែលមានបន្លឺឡើងក្នុងកិច្ចសន្ទនានោះទេ”។ គួរបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិក មិនមែនជាប្រទេសតែមួយគត់ឡើយ ដែលពួកអ្នកបកប្រែ ត្រូវគេហៅឲ្យទៅបង្ហាញសក្ខីកម្ម។ ក្នុងខែធ្នូ កន្លងទៅ សមាគមអន្តរជាតិនៃអ្នកបកប្រែសន្និសីទ បានទាញអាសន្ន ពេលដែលអាជ្ញាធរប៉ូឡូញ បានកោះហៅអ្នកបកប្រែ ទៅបង្ហាញសក្ខីកម្ម អំពីការសន្ទនាគ្នា រវាងលោក វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន និង លោក Donald Tusk ដែលបច្ចុប្បន្នជា ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប ហើយកាលណោះ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ូឡូញ៕

តើអ្វីទៅជាយុទ្ធសាស្រ្ត “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក”?

“ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” គឺជាពាក្យដែលគេតែងតែឮជាញឹកញាប់ នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជាពិសេស ប្រើដោយបណ្តាប្រមុខដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួន ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន អូស្រ្តាលី និង ឥណ្ឌា ជាដើម។ តើ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” នេះ សំដៅទៅលើអ្វី? ហេតុអ្វីបានជាពាក្យនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាញឹកញាប់ នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ? “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” សំដៅទៅលើតំបន់ ដែលលាតសន្ធឹងរវាងមហាសមុទ្រពីរ គឺចាប់ពីមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ទៅដល់មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាទូទៅ ពាក្យនេះត្រូវបានគេប្រើ មិនមែនដើម្បីសំដៅត្រឹមតែទៅលើទីតាំងភូមិសាស្រ្តនោះទេ តែជាពាក្យដែលមានអត្ថន័យទាក់ទងនឹងភូមិសាស្រ្តនយោបាយ។ កាលពីពេលកន្លងមក នៅមុន “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” ពាក្យដែលគេតែងតែឮញឹកញាប់ជាងគេ គឺ “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”។ “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”នេះត្រូវបានគេប្រើសំដៅទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយមួយ ដែលពង្រីកចេញពីតំបន់អាស៊ីទៅកាន់ប្រទេសពីរទៀត គឺអូស្រ្តាលី និងនូវែលសេឡង់ ដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អូសេអានី ក៏ប៉ុន្តែ ជាទូទៅត្រូវបានគេរាប់បញ្ចូលនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីដែរ តែជាអាស៊ីស្បែក ស។ ក្រោយមកទៀត “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក”ត្រូវបានគេពង្រីកបន្ថែម ដោយរាប់បញ្ចូលប្រទេសមហាអំណាចពីរទៀត៖ ទីមួយ រុស្ស៊ី ដែលជាទូទៅ បើគិតទៅតាមនយោបាយ ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាប្រទេសនៅអឺរ៉ុប ក៏ប៉ុន្តែ មានទីតាំងភូមិសាស្រ្តស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី និងទីពីរ សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាប្រទេសស្ថិតនៅត្រើយម្ខាងទៀតនៃមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” បើគិតទៅតាមទីតាំងភូមិសាស្រ្តសុទ្ធសាធ គឺមិនមានអ្វីខុសប្លែកគ្នាពី “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក” នោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” ក៏មិនមែនគ្រាន់តែជាឈ្មោះថ្មី ដែលគេប្រើជំនួស “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក” នោះដែរ។ ការណ៍ដែលគេនាំគ្នាប្រើពាក្យ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” ជំនួសឲ្យ "អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក" នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺមានអត្ថន័យខាងភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ដែលគូសបញ្ជាក់ពីការផ្លាស់ប្តូរ ឬដំណើរវិវឌ្ឍនៃយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ប្រទេសមហាអំណាច នៅក្នុងតំបន់នេះ។ ដំណើរវិវឌ្ឍនៃយុទ្ធសាស្រ្តពី “អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក” ទៅ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” គឺផ្តោតទៅលើចំណុចសំខាន់ចំនួនពីរ។ ទីមួយ គឺការបង្កើនចំណាប់អារម្មណ៍កាន់តែសំខាន់ទៅលើឥណ្ឌា និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាតំបន់ដ៏សំខាន់ និងដ៏មានសក្តានុពល ទាំងខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងខាងផ្នែកសន្តិសុខ។ ឥណ្ឌា ក្រៅពីជាប្រទេសដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេលំដាប់ទីពីរបន្ទាប់ពីចិន ក៏ជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកលូតលាស់យ៉ាងលឿនផងដែរ នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ អ្នកសេដ្ឋកិច្ចជាទូទៅបាននាំគ្នាធ្វើការព្យាករថា នៅឆ្នាំ២០៣០ខាងមុខនេះ (ពោលគឺក្នុងរយៈពេលតែ ១១ឆ្នាំទៀតប៉ុណ្ណោះ) ឥណ្ឌានឹងប្រជែងឈ្នះសហរដ្ឋអាមេរិក ក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកលំដាប់ទីពីរ នៅពីក្រោយចិន ដែលនឹងក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកលំដាប់ទីមួយ។ មហាសមុទ្រឥណ្ឌាវិញក៏ជាតំបន់យុទ្ធសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយផងដែរ។ ក្រៅពីជាតំបន់ដែលសម្បូរធនធានធម្មជាតិ មហាសមុទ្រឥណ្ឌាមានទីតាំងជាយុទ្ធសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយ ដោយស្ថិតនៅជាចំណុចកណ្តាល ភ្ជាប់តំបន់យុទ្ធសាស្រ្តធំៗទាំងបី គឺអឺរ៉ុប មជ្ឈិមបូព៌ា និងអាស៊ី, ជាលំហសមុទ្រដ៏សំខាន់ សម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនតាមសមុទ្រ ដែលជាសរសៃឈាមនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ហើយជាពិសេស មហាសមុទ្រឥណ្ឌា គឺជាច្រកឆ្លងកាត់ដែលមិនអាចចៀសរួច ក្នុងការដឹកជញ្ជូនធនធានធម្មជាតិ (ជាពិសេសប្រេង) ពីអាហ្វ្រិក និងមជ្ឈិមបូព៌ា មកកាន់ប្រទេសឥណ្ឌា និងចិន។ ចំណុចសំខាន់ទីពីរ នៃយុទ្ធសាស្រ្ត “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” គឺការទប់ទល់នឹងការពង្រីកឥទ្ធិពលចិននៅក្នុងតំបន់ ហើយយុទ្ធសាស្រ្តទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិននេះត្រូវគេរៀបចំធ្វើឡើង តាមរយៈការរួមកម្លាំងគ្នា រវាងប្រទេសចំនួន ៤ គឺ អាមេរិក ជប៉ុន អូស្រ្តាលី និងឥណ្ឌា បង្កើតទៅជាបក្សសម្ព័ន្ធប្រឆាំងចិន នៅក្នុងតំបន់ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក”។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេសង្កេតឃើញថា ជាទូទៅ ប្រទេសទាំង ៤នេះហើយ ដែលតែងតែប្រើពាក្យ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” ញឹកញាប់ជាងគេ នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក”នេះ ត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកកំណត់ជាយុទ្ធសាស្រ្តជាផ្លូវការ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧កន្លងទៅ តាមរយៈសុន្ទរកថារបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅដាណាង ប្រទេសវៀតណាម ក្នុងឱកាសជំនួបកំពូលនៃវេទិកាសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ហៅកាត់ថា APEC។ នៅពេលនោះ លោកដូណាល់ ត្រាំ បានហៅយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីនេះថាជាយុទ្ធសាស្រ្ត “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកសេរីនិងបើកចំហ” (Free and Open Indo-Pacific)។ យុទ្ធសាស្រ្ត “ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” នេះ ក៏ត្រូវបានបារាំងកំណត់ជាផ្លូវការ ដាក់ចូលទៅក្នុងនយោបាយការពារជាតិរបស់ខ្លួនដែរ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨កន្លងទៅ។ សម្រាប់បារាំង តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិករឹតតែមានសារៈសំខាន់ទៅទៀត ដោយសារថា បារាំង ថ្វីដ្បិតតែមានទីតាំងស្ថិតនៅអឺរ៉ុប ក៏ប៉ុន្តែ មានដែនដីជាច្រើន ដែលជាកោះ ឬប្រជុំកោះ ទាំងនៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា និងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ បារាំង គឺជាប្រទេសដែលមានតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខលាតសន្ធឹងលើផ្ទៃសមុទ្រច្រើនជាងគេលំដាប់ទីមួយនៅលើពិភពលោក ហើយក្នុងចំណោមតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខរបស់បារាំងទាំងជាង ១១លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡា មានរហូតដល់ទៅ ៩លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡា ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក៕

ហេតុអ្វី កាណាដាផ្តល់សិទ្ធិជ្រកកោន ដល់កញ្ញាអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត?

បានទៅជាន់ទឹកដីកាណាដា កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ នារីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត រ៉ាហាហ្វ ម៉ូហាម៉េត បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់កាសែតក្នុងស្រុកកាណាដា ដែលនៅក្នុងនោះនាងបានបកអាក្រាតរបបទាសភាព ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ រំលោភសិទ្ធិមនុស្សស្រី នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ មុននឹងទទួលបានសិទ្ធិជ្រកកោន នៅប្រទេសកាណាដា នារីអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត បានអង្រួនពិភពផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ព្រមទាំងក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ តាមរយៈ ការបិទបង្ឃាំងខ្លួនក្នុងសណ្ឋាគារ នៅព្រលានយន្តហោះបាងកក ដើម្បី ជៀសវាងការចាប់បញ្ជូនត្រលប់ទៅ ប្រទេសដើម អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ ករណីរបស់នាង រ៉ាហាហ្វ ម៉ូហាម៉េដ ដែលបានលើកឡើងពីការសម្លាប់សងសឹក បើសិននាងត្រូវបញ្ជូនត្រលប់ទៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត បានទាក់ទាញមតិសាធារណៈ ជាពិសេស រដ្ឋាភិបាលកាណាដា។ ជំហររបស់កាណាដា ក្នុងការបើកដៃទទួលនារីរងគ្រោះដោយការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស នឹងធ្វើឲ្យកាណាដា កាន់តែមានភាពតានតឹងជាមួយអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតកាន់តែខ្លាំង។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជាកាណាដា នៅតែផ្តល់ ដែលផ្តល់សិទ្ធិជ្រកកោន ឲ្យនារីអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតទៀត? នៅមុនផ្តល់សិទ្ធិជ្រកកោនដល់នារីអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត រ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ កាណាដា បានដើរតួសំខាន់ និងសកម្មបំផុត ដើម្បី បញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យអាជ្ញាធរថៃ កុំចាប់បញ្ជូននាង ត្រលប់ទៅប្រទេសដើម អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ តាមPhil Robertson អនុប្រធានអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ប្រចាំនៅអាស៊ី គេត្រូវផ្តល់មេដាយដល់លោកស្រីឯកអគ្គរាជទូតកាណាដា ហើយនិងក្រុមការងារ នៅទីក្រុងបាងកក ដែលបានខ្នះខ្នែង អន្តរាគមន៍ សុំឲ្យឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្ស ដើម្បីជនភៀសខ្លួន ចាត់ទុក ទទួលនារី អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតជាជនភៀសខ្លួន។ នៅក្រោយអន្តរាគមន៍របស់មន្រ្តីទូតកាណាដា ស្ថានភាពរបស់នារី អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតបានផ្លាស់ប្តូរ វិវឌ្ឍយ៉ាងលឿននៅ ចុងសប្តាហ៍មុន។ នាង រ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ ដែលបានអះអាងថា លួចរត់គេចចេញពីគ្រួសារដ៏ផ្តាច់ការ នៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត និងចង់ទៅសុំសិទ្ធិជ្រកោន នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី នៅទីបំផុត ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីកាណាដា Justine Trudeau ប្រកាសផ្តល់សិទ្ធិជ្រកកោន ក្នុងទឹកដីកាណាដា។ នៅពេលទៅដល់ព្រលានយន្តហោះ ក្រុងតូរ៉ុនតូ ប្រទេសកាណាដា នៅក្រោម ការចាប់រូបភាពរបស់កាម៉េរ៉ាអន្តរជាតិ នារី អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត រ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ ត្រូវបានទទួលស្វាគមយ៉ាងកក់ក្តៅ ពីលោកស្រី រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកាណាដា Chrystia Freeland។ រូបភាពញញឹមរបស់លោកស្រី ប្រមុខការបរទេសកាណាដា ចង់បញ្ជាក់ថា កាណាដា ជាប្រទេសប្រឆាំងនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងពិភពលោក និង ជាពិសេស គឺសិទ្ធិស្រ្តីនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ កាណាដាជាដែនដីសេរីភាព សម្រាប់ជនរងគ្រោះនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅ អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ដែលនាងរ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ បានទទួលសិទ្ធិជ្រកកោននៅកាណាដា លើកនេះ។ នាង រ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ បានទទួលការជួយជ្រោមជ្រែងខ្លាំងពីសំណាក់បណ្តាញស្រ្តីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត មួយ នៅប្រទេសកាណាដា ដែលមានការងារ និងគោលដៅ បិទបញ្ចប់ទាសភាពស្រ្តី នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ បណ្តាញស្រ្តីអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ដឹកនាំដោយភរិយារបស់អ្នកនិពន្ធ និងជាBlogger អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត លោកBadaoui ដែលកំពុងត្រូវអាជ្ញាធរអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតចាប់ខ្លួន។ នៅខែសីហាឆ្នាំមុន សារTwitters របស់ក្រសួងការបរទេសកាណាដាដែលទាមទារអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតដោះលែង លោកBadaoui និងប្អូនស្រី ហើយនិងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀត បានធ្វើឲ្យទីក្រុងរីយ៉ាដខឹងសម្បារ រហូតកាត់ផ្តាច់ចំណងការទូត ជាមួយកាណាដា។ សម្រាប់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដោយចេះលូកដៃ និយាយពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កាណាដា បានរំលោភដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសមហាសេដ្ឋីប្រេង។ នៅក្នុងទណ្ឌកម្មព្រមានកាណាដា រដ្ឋាភិបាល អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតបានបណ្តេញឯកអគ្គរាជទូតកាណាដា និងកោះហៅមកវិញ អ្នកតំណាងប្រទេសរបស់ខ្លួននៅកាណាដា។ នៅក្នុងវិបត្តិ ទៅតាមកំហឹងមួយឆាវរបស់ខ្លួន អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតបានសម្រេចហៅចូលប្រទេសវិញ នូវនិស្សិតដែលបន្តការសិក្សានៅកាណាដា និងសម្រេចផ្អាកព្យួរ ការបោះទុនវិនិយោគសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗទៀត ជាមួយទីក្រុងអូតាវ៉ា។ ប្រយោជន៍សំលេងបោះឆ្នោត ដោយយល់ព្រមទទួលនាង រ៉ាហាហ្វ មហាម៉េដ ឲ្យរស់នៅជ្រកកោនក្នុងទឹកដីរបស់ខ្លួន រដ្ឋាភិបាលកាណាដា ប្រាកដណាស់ កំពុងតែផ្គើនដាក់រដ្ឋអំណាចអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ដែលកំពុងតែមានមុខមាត់មិនសូវល្អរួចទៅហើយ ដោយសារបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនិងសំណុំរឿងឃាតកម្មទៅលើអ្នកកាសែត។ កាណាដា ដឹងថា អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតនឹងមិនអាចប្រឆាំងតបត អ្វីច្រើនទេ នៅក្នុងកាលៈទេសៈបច្ចុប្បន្ននេះ ម្យ៉ាង ដោយសារមិនចង់ឲ្យបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កាន់តែល្បីរន្ទឺកាន់តែខ្លាំង និងម្យ៉ាងទៀត ដោយសារ តែ អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត លែងមានឧបករណ៍ វិធីសាស្រ្តថ្មី សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មសម្ពាធបន្ថែម ទៅលើកាណាដា។ ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច កាលពីខែសីហាឆ្នាំមុន ប៉ះពាល់កាណាដា តិចណាស់ ដោយសារតែ ការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរ មានមិនដល់៣ពាន់លានអឺរ៉ូផង។ កាណាដា វិញ យល់ថា ទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួន ជាមួយអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតធ្លាក់ចុះអាក្រក់ សឹងហៅលែងលឺ ដូច្នេះបើទទួលយកក្មេងស្រីអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតម្នាក់ទៀត ដែលបរិហាររិះគន់ការរំលោភសិទ្ធិស្រ្តីនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ក៏នឹងមិនធ្វើឲ្យកាណាដា ខាតបង់អ្វីច្រើនទៀតដែរ។ កាណាដាដែលមិនសូវពឹងផ្អែកច្រើន លើដង្ហើមលុយ និងកិច្ចសន្យាទិញអាវុធរបស់អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស ឬបារាំងជាដើម នោះ គឺមិនសូវជាតមសំដីរិះគន់អំណាចផ្តាច់ការរបស់ទីក្រុងរីយ៉ាដនោះទេ។ អ្នកវិភាគ ជាច្រើន វាយតម្លៃ ថា ដោយ ការផ្តល់សិទ្ធិជ្រកកោនដល់ក្មេងស្រី ដែលរត់គេចចេញពីរបបទាសភាពនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត លើកនេះ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី Trudeau មិនត្រឹមតែកសាងមុខមាត់ប្រទេស នៅលើឆាកអន្តរជាតិ តែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ នៅបានទាញយកប្រយោជន៍នយោបាយ នៅពេលដែលការបោះឆ្នោត សភា ដែលលោកTrudeau នឹងឈរឈ្មោះសម្រាប់អាណត្តិថ្មី នឹងរៀបចំឡើង នៅខែតុលាខាងមុខ៕

អាមេរិក និងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត៖ សម្ព័ន្ធភាពដែលកាន់ តែចុះស្រអាប់

ប្រមុខការបរទេសអាមេរិក លោកMike Pompeo បានបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចនៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក ដោយគ្មានលទ្ធផលអ្វីជាដុំកំភួននោះទេ។ នេះជាលទ្ធផលនៃទស្សនកិច្ច ដែលមានគោលដៅពីរដើរបញ្ច្រាសគ្នា។ នៅទីក្រុងរីយ៉ាដ ប្រមុខការបរទេសអាមេរិក ចង់បញ្ជាក់ធានាសម្ព័ន្ធភាពចាស់ឆ្នាំ ជាមួយ អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតផង ប៉ុន្តែជាមួយគ្នានោះ ក៏ចង់ដាក់សម្ពាធឲ្យអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត រកមុខអ្នកទទួលខុសត្រូវ ដែលបញ្ជាឲ្យសម្លាប់អ្នកកាសែត លោក Jamal Kashoggi ផងដែរ។ នៅទីបំផុត នៅមុនចាកចេញពី ទីក្រុងរីយ៉ាដ ប្រមុខការបរទេសអាមេរិក បានត្រឹមតែបញ្ជាក់ថា ក្សត្រទាំងពីរអង្គរបស់អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត បានសន្យារកមុខ អ្នកដែលសម្លាប់អ្នកកាសែតតែប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងពេលដែលព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកបានចាត់ទុករួចហើយ ថា គឺរាជបុត្រស្នងរាជ្យ ដែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវបញ្ជាឲ្យសម្លាប់អ្នកកាសែត លោក Jamal Kashoggi។ តើអ្វីទៅជាសម្ព័ន្ធភាពរវាងអាមេរិក ហើយនិងមហាមិត្តអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត នៅឆ្នាំថ្មីនេះ? តើទំនាក់ទំនងចុះល្អក់កករ ដោយសារតែសំណុំរឿងឃាតកម្មលើអ្នកកាសែត លោក Jamal Kashoggi កាលពីឆ្នាំទៅ នៅតែតាមលង បន្តបំពុលប្រទេសទាំងពីរ ឬក៏យ៉ាងណា? នៅពេលដែល អាមេរិកត្រូវប្រារព្ធខួប៥០ឆ្នាំ នៃការបោះបង្គោលនយោបាយការបរទេសនៅតំបន់ដើមបូព៌ា នៅឆ្នាំនេះ ទំនាក់ទំនងអាមេរិក ហើយនិងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលមួយ ដ៏ផុយស្រួយខ្លាំង មិនធ្លាប់មានកន្លងមក។ ឃាតកម្មទៅលើលោក Jamal Kashoggi អ្នកកាសែត ប្រឆាំងរបបគ្រប់គ្រងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កាលពីខែតុលានៅក្នុងស្ថានកុលស៊ុល ប្រទេសតួកគី ជាសំណុំរឿងដ៏ឈឺក្បាលមួយទៀត ដែលធ្វើឲ្យសម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក និងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កាន់តែ ឃ្លាតចាកឆ្ងាយគ្នា។ ខុសពីរូបភាពខាងក្រៅ ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងល្អូកល្អឺននឹងគ្នា នៅខាងក្រោយឆាកឯណោះវិញ អាមេរិក និងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតចាប់ខ្វែងគំនិតគ្នា តាំងពីពេលដែលអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ចាប់ផ្តើមគៀងគរប្រទេសអារ៉ាប់ ឲ្យកាត់ផ្តាច់ការទូត ជាមួយប្រទេសកាតា ក្នុងបទចោទប្រកាន់ថា កាតាគាំទ្រផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុ ដល់ក្រុមភេរវជនអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ហើយនិងមាននិន្នាការលំអៀងទៅអ៊ីរ៉ង់ដែលជាគូប្រជែងឥទ្ធិពលរបស់អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត នៅក្នុងតំបន់។ អាមេរិកមិនចង់ឃើញក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ឈ្លោះបែកបាក់គ្នានោះទេ ព្រោះអាមេរិកត្រូវការកម្លាំងរួមរបស់ក្រុមប្រទេសអារ៉ាប់ សម្រាប់ទប់ទល់នឹងការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់អ៊ីរ៉ង់។ ទាំងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ ហើយនិងក្រសួងការពារជាតិអាមេរិកបារម្ភខ្លាចថា ការកាត់ផ្តាច់ចំណងទូត ជាមួយកាតា មានតែរុញច្រាន ឲ្យប្រទេសកាតា ខិតចូលទៅជិតអ៊ីរ៉ង់កាន់តែខ្លាំង។ នៅក្នុងជម្លោះរវាងប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តទាំងពីររបស់អាមេរិក ក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនមានតែដើរផ្លូវកណ្តាល និងព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ឲ្យរំលត់កំហឹង ព្រោះថា អាមេរិក មិនអាចបោះបង់ចោល ដាច់ខាត កាតា ប្រទេសដៃគូយុទ្ធសាស្រ្ត ដែលអាមេរិក មានទីតាំងមូលដ្ឋាន ហើយនិងវត្តមានកងទ័ពអាមេរិក ដល់ទៅ ១ម៉ឺននាក់នោះ។ នៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចទៅប្រទេសកាតានៅថ្ងៃអាទិត្យ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស អាមេរិក លោកMike Pompeo ដែលបានដើរតួនាទីផ្សះផ្សារវាងភាគីជម្លោះ ទទួលស្គាល់ថា វិបត្តិកាតា ជាមួយ ប្រទេសអារ៉ាប់ ដឹកនាំមុខដោយអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត កំពុងឈានចូលក្នុងដំណាក់កាលមួយ ដែលគ្មានច្រកចេញ និងកាន់តែស្មុគស្មាញ។ ដាក់ទណ្ឌកម្ម កាត់ផ្តាច់ការទូត ជាមួយកាតា ដឹកនាំសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ធ្វើប្រតិបត្តិការយោធា វាយប្រហារទៅលើក្រុមហ៊ូទីស ដែលគាំទ្រដោយអ៊ីរ៉ង់ ក្នុងទឹកដីយេម៉ែន។ ទាំងនេះ ជានយោបាយការបរទេសរបស់ព្រះរាជបុត្រ មហាម៉េដ បិន សាល់ម៉ាន ដែលជាអ្នកមានអំណាចខ្លាំង នៅអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ វិធានការចាប់ដាក់ពន្ធនាគាររាជបុត្រ គូប្រជែង ក្នុងប្រទេស ដើម្បីប្រមូលផ្តុំអំណាច របស់រាជបុត្រស្នងរាជ្យអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតបានបង្កើតជាក្តីបារម្ភរបស់សមាជិកសភាអាមេរិក ដែលធ្លាប់តែមានក្រសែភ្នែកល្អ និងចាត់ទុកអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ជាសម្ព័ន្ធមិត្ត សំខាន់របស់អាមេរិក ដើម្បីទប់ទល់នឹងអ៊ីរ៉ង់។ ជាលើកទី១ ក្នុងប្រវត្តិទំនាក់ទំនងជាមួយអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកដែលគណបក្សកាន់អំណាច មានសំលេងភាគច្រើន បានបោះឆ្នោត ចេញសេចក្តីសម្រេចពីរ ដែលនៅក្នុងនោះ អាមេរិកកំណត់ថា គឺព្រះរាជទាយាដ មហាម៉េដ បិន សាល់ម៉ាន ដែលទទួលខុសត្រូវលើការធ្វើឃាតលើអ្នកកាសែត។ ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកបានទាមទារផងដែរ ឲ្យរដ្ឋបាលរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់ ជំនួយយោធា ដល់សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ដឹកនាំដោយអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត សម្រាប់ធ្វើសង្រ្គាម នៅយេម៉ែន។ ទោះមានការលើកឡើងរបស់ប្រធានទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ រដ្ឋបាល លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅតែមិនព្រមដាក់ទោស លើរាជបុត្រអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត។ អតីតមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យ លោកដូណាល់ ត្រាំបានអះអាងជាច្រើនលើកពីសារៈសំខាន់នៃសម្ព័ន្ធភាពជាមួយ អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត មហាសេដ្ឋីប្រេង និងជាដៃគូយុទ្ធសាស្រ្តរបស់អាមេរិក ក្នុងតំបន់។ សម្ព័ន្ធភាពដែលឈរ នៅលើទឹកលុយ ព្រោះថា អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ជាអតិថិជនមានប្រាក់វាល់ពាន់លានដុល្លារ សម្រាប់កិច្ចសន្យាទិញអាមេរិក។ នេះបើតាមលោកដូណាល់ ត្រាំ ដែលព្យាយាមការពាររាជបុត្រ ស្នងរាជ្យអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ពីរលករិះគន់ ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ក្នុងរឿងធ្វើសង្រ្គាមអមនុស្សធម៌ នៅយេម៉ែន ហើយនិងឃាតកម្មលើអ្នកកាសែត។ ទោះមានរបាំងការពារ ពីរដ្ឋបាលលោកដូណាល់ ត្រាំ រាជទាយាដរបស់អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត នៅតែជាផ្ទាំងស៊ីបរិះគន់ វាយប្រហាររបស់ព្រឹទ្ធសភា ដែលអាចមានអំណាច លើសប្រធានាធិបតី បើសិនគេប្រមូលបានសំលេងពីរ ភាគបី។ នៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ និងសេចក្តីសម្រេចជាច្រើន ដែល ព្រឹទ្ធសភានឹងអនុម័តនៅឆ្នាំនេះ គេឃើញមានច្បាប់ដែលហាមមិនឲ្យអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ច្បាប់ហាមផ្តល់ជំនួយយោធាដល់ទីក្រុងរីយ៉ាដ ជាដើម។ ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកទំនងចង់ដាក់សម្ពាធ ដើម្បី ឲ្យអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ដោះដៃចោល រាជបុត្រស្នងរាជ្យ ដែល អប្រជាប្រិយ ទាំងក្នុងស្រុក ហើយនិងនៅក្នុងឆាកអន្តរជាតិ ដោយសារ សង្រ្គាមនៅយេម៉ែន ហើយនិងឃាតកម្មលើអ្នកកាសែត។ អារ៉ាប៊ី សាអូឌីត គ្មានព្រះរាជបុត្រ បិនសាល់ម៉ាន ជាការប៉ងចង់បានរបស់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ប៉ុន្តែ មិនមែនជាក្តីប្រាថ្នារបស់អារ៉ាប៊ី សាអូឌីតឡើយ។ ក្នុងពេលរងការដាក់សម្ពាធពីព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក យ៉ាងដូច្នេះតៀត រាជទាយាទអារ៉ាប៊ី សាអូឌីតក៏ដឹងដែរថា ខ្លួនមិនអាចពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើប្រធានាធិបតីដូណាល់ ត្រាំ ដែលផ្លាស់ប្តូរជំហរ គ្រប់ពេលវេលានោះដែរ។ ជាក់ស្តែង នៅពេលលោកដូណាល់ ត្រាំ សន្យាធានាជួយសម្ព័ន្ធមិត្តដើម្បី ទប់ទល់អ៊ីរ៉ង់ លោកដូណាល់ ត្រាំ ដដែលបានប្រកាសដកកងទ័ពចេញពីទឹកដីស៊ីរី ដែលបើតាមទីក្រុងរីយ៉ាដ គឺជាការបើកឱកាសឲ្យអ៊ីរ៉ង់កាន់តែបុកគ្រឹះ ពង្រឹងឥទ្ធិពល ក្នុងប្រទេសស៊ីរីកាន់តែខ្លាំង។ នយោបាយដ៏គួរឲ្យខកចិត្តរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ ជាសញ្ញាមិនល្អទាល់តែសោះ សម្រាប់សម្ព័ន្ធភាពអាមេរិក និងអារ៉ាប៊ី សាអូឌីត ដែលកំពុងតែផុយស្រួយរួចទៅហើយនោះ។

ពលរដ្ឋចំណាកស្រុកចិននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ៖ ទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រនិងបច្ចុប្បន្នភាព

ប្រជាជនចិនយ៉ាងច្រើន បានធ្វើចំណាកស្រុកពីមាតុភូមិរបស់ខ្លួន មកកាន់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តាំងពីចន្លោះសតវត្សរ៍ទី១០ និងទី១៥ ហើយបន្តរហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន។ តើចលនាចំណាកស្រុកនេះ មានដំណើរវិវឌ្ឍន៍យ៉ាងដូចម្ដេច តាមទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបច្ចុប្បន្នភាព? យោងតាមទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ ចលនាចំណាកស្រុករបស់ប្រជាជនចិន មកកាន់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាចបែងចែកជា បួនដំណាក់កាលសំខាន់ៗ។ ដំណាក់កាលដំបូង កើតឡើងនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី១០ និងទី១៥ ដែលប្រជាជនចិន នាពេលនោះ បានធ្វើដំណើរ មកកាន់ដែនដីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅតំបន់ដែលស្ថិតនៅលើដែនដីបច្ចុប្បន្ន ដូចជា កម្ពុជា ថៃ ឥណ្ឌូណេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ី។ ជនជាតិចិនជំនាន់នោះ បានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយជនជាតិដើម និងបានសម្របខ្លួនក្លាយជាប្រជាជនម្ចាស់ស្រុកក្នុងតំបន់នីមួយៗ។ ដំណាក់កាលទីពីរ ចាប់ផ្តើមនៅកំឡុងពេលនៃការធ្លាក់ចុះរបស់រាជវង្សម៉េង នៅកំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៧ ហើយភាគច្រើននៃប្រជាជនចិននៅជំនាន់នោះ បានធ្វើដំណើរមកតាំងទីលំនៅ លើដែនដីដែលបច្ចុប្បន្ន ស្ថិតនៅប្រទេសកម្ពុជា និងឧបទ្វីបម៉ាឡេ។ ដំណាក់កាលទីបី ជាពេលដែលប្រជាជនចិនបានធ្វើចំណាកស្រុក ក្នុងចំនួនមួយដ៏ច្រើន នៅសម័យអាណានិគមនៃចក្រភពអង់គ្លេស លើប្រទេសផ្សេងៗលើពិភពលោក រួមទាំងប្រទេសនៅអាស៊ី ដូចជាចិន ឬឥណ្ឌា។ ភាគច្រើននៃប្រជាជនចិនជំនាន់នោះ ធ្វើចំណាកស្រុក ក៏ព្រោះមូលហេតុនៃ កង្វះខាតស្បៀងអាហារ និងសង្គ្រាមមិនឈប់ឈរក្នុងប្រទេសចិន។ រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺស្ថិតក្នុងយុគសម័យនៃសាកលភាវូបនីយកម្មទំនើប ប្រជាជនចិន បាននិងកំពុងបន្តធ្វើដំណើរមកតាំងទីលំនៅ ក្នុងតំបន់អាស៊ី ក៏ព្រោះ ដើម្បីស្វែងរក ឱកាសការងារ និងការវិនិយោគ នៅក្នុងវិស័យចម្បងៗដូចជា ការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ បច្ចេកវិទ្យា ថាមពល ឧស្សាហកម្ម ហិរញ្ញវត្ថុ និងទេសចរណ៍។ ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាចិន Alibaba និង Tencent បានព្យាករណ៍ថា អាស៊ីអាគ្នេយ៍នឹងក្លាយជាដែនដីនៃការអភិវឌ្ឍ និងការវិនិយោគ សម្រាប់ក្រុមហ៊ុនយក្សចិន។ យោងតាមការប៉ាន់ស្មាន របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បង្ហាញថា ចំនួននៃពលរដ្ឋចំណាកស្រុកជនជាតិចិន បានកើនឡើងយ៉ាងគំហុក ជាពិសេស នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥ ចំនួនប្រជាជនចិនដែលរស់នៅក្រៅប្រទេស បានកើនឡើងទ្វេដងពី ៤,២ លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ មកដល់ប្រមាណ ៩,៥លាននាក់ នៅពេលបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងនោះ តំបន់អាស៊ីតំណាងឱ្យ ច្រើនជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនសរុប។ កត្តាចម្បងមួយផ្សេងទៀត ដែលបានជំរុញឱ្យមាន ការធ្វើចំណាកស្រុកថ្មីៗរបស់ប្រជាជនចិនគឺ គំនិតផ្តួចផ្តើមឱ្យមាន គម្រោងផ្លូវសូត្រ ដែលវាបាននិងកំពុងនាំមកនូវគម្រោងវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ទោះជាយ៉ាងណា មិនដូចប្រជាជនចិនជំនាន់មុន ដែលភាគច្រើននៃពលរដ្ឋចំណាកស្រុក ជាអ្នកក្រ និងមានការអប់រំតិចតួច ប្រជាជនចំណាកស្រុកជនជាតិចិននាលពេលបច្ចុប្បន្ន ច្រើនជាវិនិយោគិន និងសហគ្រិន។ ទោះជាយ៉ាងណា ក៏មានការបារម្ភផងដែរលើ ការវិនិយោគរបស់ចិន ដែលបាននិងកំពុងវិនិយោគលើគ្រប់វិស័យ និងសូម្បីតែ កាស៊ីណូ និងពេស្យាចារ្យ។ ប្រាកដណាស់ វិនិយោគគិនចិននៅបរទេស ជាពិសេសក្នុងប្រទេសក្រីក្រ ជារឿយៗ ត្រូវបានគេរិះគន់អំពី ការវិនិយោគដែលបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ ការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស បរិស្ថាន និងការផ្តល់សេវាកម្ម ឬទំនិញគ្មានស្ដង់ដារគុណភាព ខណៈការវិនិយោគ ក្នុងការសាងសង់ផ្លូវ និងស្ពាន ភាគច្រើនប្រើប្រាស់វត្ថុធាតុដើម និងកម្លាំងពលកម្មជនជាតិចិនផ្ទាល់ ហើយវាមិនសូវផ្តល់ផលចំណេញទៅឱ្យ ពលរដ្ឋម្ចាស់ស្រុកនោះទេ។ លើសពីនេះ ប្រទេសខ្លះក៏កំពុងជាប់ផុងផងដែរ ក្នុងបញ្ហាកើនឡើងបំណុលសាធារណៈរបស់ខ្លួន ជាមួយប្រទេសចិន៕